Sáng 25-6, theo nghị trình, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự (BLHS), với đa số đại biểu có mặt tán thành.
Luật vừa được Quốc hội thông qua sửa đổi 38 điều, bổ sung một điều về tội sử dụng trái phép chất ma túy, có hiệu lực thi hành từ 1-7-2025.
Đáng chú ý, Luật đã bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh gồm tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân; tội gián điệp; tội phá hoại cơ sở vật chất – kỹ thuật của Việt Nam; tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh; tội vận chuyển trái phép chất ma túy; tội tham ô tài sản; tội nhận hối lộ; tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược.
6 lý do đề xuất bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh
Trước đó, trình bày báo cáo tiếp thu, giải trình chỉnh lý dự thảo, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh nói: “Chính phủ nhận thấy việc bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh như trong dự thảo Luật đã trình Quốc hội khóa XV tại Kỳ họp thứ 9 là phù hợp trong điều kiện nước ta hiện nay”.
Theo ông, đề xuất trên của Chính phủ một mặt vẫn đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm; mặt khác, đáp ứng được tiến trình tiếp tục thu hẹp hình phạt tử hình, cũng như yêu cầu hợp tác, mở rộng quan hệ quốc tế để phát triển đất nước.
Phân tích cụ thể, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh cho biết Chính phủ đề xuất giảm số lượng tội danh có hình phạt tử hình nhằm tiếp tục thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng theo Thông báo 13936 của Văn phòng Trung ương Đảng thông báo ý kiến của Bộ Chính trị về tiếp tục thu hẹp hình phạt tử hình.
Việc này trên cơ sở kế thừa tinh thần thu hẹp dần hình phạt tử hình trong Bộ luật Hình sự qua các lần sửa đổi, bổ sung. Cụ thể, BLHS năm 1985 có 44 tội có hình phạt tử hình, đến BLHS năm 1999 còn 29 tội có hình phạt tử hình, BLHS sửa đổi năm 2009 còn 22 tội có hình phạt tử hình, đến BLHS năm 2015 chỉ còn 18 tội có hình phạt tử hình.
Trong lần sửa đổi này, Chính phủ đề xuất bỏ 8 tội danh có hình phạt tử hình trên cơ sở nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng nhiều vấn đề.
Thứ nhất, căn cứ vào tính chất, mức độ của hành vi phạm tội; tầm quan trọng của khách thể được bảo vệ; khả năng khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội gây ra.
Thứ hai, căn cứ kết quả tổng kết công tác thi hành BLHS, nhiều tội danh có quy định về hình phạt tử hình nhưng không áp dụng trên thực tế thời gian qua.
Thứ ba, tham khảo kinh nghiệm quốc tế cho thấy hiện nay, xu hướng về việc giảm hình phạt tử hình trong quy định của pháp luật cũng như thực tế thi hành trên thế giới là phổ biến. Trong 193 quốc gia là thành viên của Liên hợp quốc chỉ còn hơn 50 quốc gia quy định về hình phạt tử hình.
Thứ tư, trách nhiệm, nghĩa vụ của Việt Nam khi là thành viên của các điều ước quốc tế có liên quan, đặc biệt Công ước của Liên hợp quốc về quyền dân sự và chính trị xác định: “Ở những nước mà hình phạt tử hình chưa được xóa bỏ thì chỉ được phép áp dụng hình phạt tử hình đối với những tội ác nghiêm trọng nhất”.
Thứ năm, phục vụ hoạt động hợp tác quốc tế của nước ta, nhất là trong bối cảnh hiện nay, khi Việt Nam đang mở rộng hợp tác quốc tế một cách sâu rộng trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, việc xây dựng hệ thống pháp luật tương đồng với đa số các nước trên thế giới sẽ góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy các quan hệ hợp tác ngày càng bền chặt và tin tưởng lẫn nhau.
Thứ sáu, trách nhiệm, năng lực của các cơ quan quản lý nhà nước, các cơ quan bảo vệ pháp luật trong giai đoạn hiện nay.
Riêng đối với tội tham ô tài sản và tội nhận hối lộ, sau khi bỏ hình phạt tử hình, nhằm bảo đảm thu hồi tài sản do phạm tội mà có, đồng thời khuyến khích người phạm tội tích cực khai báo trong quá trình giải quyết vụ án, dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung theo hướng: “Người bị kết án tù chung thân về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ chỉ có thể được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt khi đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và đã hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn”.
Hình sự hóa hành vi sử dụng trái phép chất ma túy
Một nội dung khác, Luật vừa được thông qua đã bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy. “Việc bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy là cần thiết trong tình hình hiện nay”- Bộ trưởng Tư pháp Nguyễn Hải Ninh nêu quan điểm của Chính phủ, cơ quan chủ trì soạn thảo dự án Luật.
Tuy nhiên, Điều 256a của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS lần này không áp dụng đối với tất cả người sử dụng trái phép chất ma túy mà chỉ áp dụng đối với những người đang cai nghiện hoặc đã thực hiện việc cai nghiện ma túy nhưng biện pháp này “đã bị thất bại”, người đã cai nghiện ma túy tiếp tục sử dụng trái phép chất ma túy.
Đề xuất này của Chính phủ dựa trên nhiều căn cứ. Đầu tiên là thực hiện chủ trương áp dụng chính sách hình sự nghiêm khắc hơn để giảm cầu ma túy, chặn đứng mối quan hệ cung, cầu ma túy.
Hai là, thực tiễn công tác đấu tranh, phòng, chống tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật về ma túy thấy rằng hiện nay, tình hình nghiện ma túy diễn ra rất phức tạp, số người nghiện ma túy đang có xu hướng gia tăng. Ma túy là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn đến các loại tội phạm khác như trộm cắp tài sản, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, cưỡng đoạt tài sản, cướp giật tài sản…
“Người sử dụng trái phép chất ma túy rơi vào tình trạng “ngáo đá”, phạm tội đặc biệt nghiêm trọng như giết người, hiếp dâm… có chiều hướng gia tăng”- Bộ trưởng Tư pháp thông tin.
Báo cáo của Chính phủ dẫn thống kê từ 1-1-2028 đến hết 31-5-2025, tỉ lệ tội phạm do người sử dụng trái phép chất ma túy thực hiện chiếm tỉ lệ khoảng 10% trên tổng số tội phạm được phát hiện. Trong số này, tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng chiếm tỉ lệ 5,3%.
Đặc biệt, tội phạm giết người do người nghiện chất ma túy và người sử dụng trái phép chất ma túy gây ra trong thời gian này là trên 200 vụ, trong đó có trên 40 vụ giết người thân trong gia đình.
Ba là, pháp luật hiện hành đang quy định xử lý về tội tàng trữ trái phép chất ma túy và tội danh này chủ yếu là đối với người tàng trữ để sử dụng. Như vậy, một người sau khi mua chất ma túy để sử dụng, nếu chưa kịp sử dụng mà bị phát hiện thì bị xử lý về hành vi tàng trữ trái phép chất ma túy; còn nếu đang hoặc đã sử dụng lại không bị xử lý về hành vi tương ứng.
Bốn là, nghiện ma túy nếu không được quản lý tốt để kéo giảm số lượng người nghiện sẽ “lây lan” đối với những người khác. Thực tiễn cho thấy hiện nay, số lượng người sử dụng trái phép, nghiện ma túy đang có xu hướng trẻ hóa, một bộ phận giới trẻ dễ bị rủ rê, lôi kéo vào con đường sử dụng trái phép chất ma túy, tìm tới ma túy để giải tỏa áp lực trong cuộc sống; nhiều người coi sử dụng ma túy như một cách để thể hiện bản thân…
“Nếu không có biện pháp “giảm cầu” hữu hiệu thì nguy cơ về việc ảnh hưởng đến chất lượng nguồn lao động và giống nòi là vấn đề nhức nhối đang được đặt ra”- ông Nguyễn Hải Ninh nói thêm.
Ngoài ra, Bộ trưởng Bộ Tư pháp cũng nêu thực tế công tác cai nghiện ma túy cho thấy nhiều người đang trong quá trình cai nghiện hoặc ngay sau khi kết thúc quá trình cai nghiện vẫn tiếp tục sử dụng trái phép chất ma túy nhưng chưa có biện pháp hoặc chế tài để giải quyết đối với những trường hợp này.
https://plo.vn/quoc-hoi-thong-nhat-bo-hinh-phat-tu-hinh-voi-8-toi-danh-post856983.html
Nhóm Phóng Viên – Báo Pháp Luật
